23 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich
Jest to święto autorów, ilustratorów i wydawców książek oraz czytelników
i czytelnictwa, organizowane od 1995 roku przez UNESCO w celu promocji czytelnictwa, edytorstwa i ochrony własności intelektualnej za pomocą praw autorskich.
Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich to tradycja sięgająca blisko stu lat
Święto książki wywodzi się z Katalonii, a po raz pierwszy zorganizowano je w 1926 roku. Wybrano datę 23 kwietnia – nie przypadkowo. To ważna data w historii literatury światowej: data śmierci Cervantesa, urodzin i śmierci Szekspira a także śmierci Inki Garcilasa de la Vegi. Zgodnie z tradycją katalońską tego dnia mężczyźni obdarowują swoje partnerki czerwoną różą, a one darują im książkę. W 1995 roku UNESCO ogłosiła 23 kwietnia Światowym Dniem Książki i Praw Autorskich.
Korzystaj z kultury legalnie
Podczas obchodów „Światowego Dnia Książki”, nie można zapomnieć o prawach autorskich. Dzisiaj mamy do czynienia z szybko rozwijającym się Internetem.
Prace legislacyjne nad prawem Internetu nie nadążają za szybkim rozwojem m.in. sztucznej inteligencji. Sztuczna inteligencja znacząco obniżył poziom ochrony praw autorskich, gdyż stworzyła powszechnie dostępne i tanie narzędzia sprzyjające reprodukcji treści, obrazów czy utworów muzycznych.
Prawo autorskie
Prawo autorskie to prawo twórcy do wyłącznego dysponowania swoją twórczością. Twórca może swoje dzieło podarować, może je za darmo rozpowszechniać, ale może je także wpuścić w obrót handlowy i czerpać zyski ze sprzedaży dzieła. Prawo chroni jego własność tak, jak chroni wszelką własność intelektualną i materialną każdego
z nas. To bardzo ważne dla powstawania dzieł, dla rozwoju kultury, nauki i techniki.
Bez rozwoju systemu ochrony prawa własności intelektualnej nie byłoby rewolucji przemysłowej i technologicznej.
Prawo autorskiestanowi zbiór norm prawnych, których celem jest zapewnienie ochrony twórczości naukowej, literackiej, publicystycznej i artystycznej.
Właścicielem praw autorskich może być każdy, od artysty tworzącego piękne obrazy, po gospodynię domową zajmującej się rękodziełem. Natomiast przedmiotem będącym w ten sposób chronionym jest każdy twór, który nie powstał w wyniku wiernego odwzorowania, lecz został od A do Z wymyślony i odpowiednio ukształtowany.
Prawem autorskim mogą zostać objęte następujące twory:
- plastyczne,
- fotograficzne,
- literackie,
- publicystyczne,
- naukowe,
- komputerowe,
- muzyczne,
- sceniczne,
- audiowizualne,
- architektoniczne.
Co grozi za naruszenie praw autorskich?
O naruszeniu praw autorskich mówimy wtedy, kiedy dochodzi do wykorzystania określonego tworu bez uzyskania zgody lub wymaganego zezwolenia np. w postaci licencji, braku stosownej umowy z właścicielem lub przeniesienia praw autorskich. Naruszeniem praw autorskich określane jest każde działanie, które uderza, w osobistą wieź twórcy ze swoim dziełem. Dotyczy to w szczególności ingerencji w treść, formę oraz sposób jego wykorzystania. Tego typu działania mogą skutkować postawieniem osoby dopuszczającej się naruszenia do odpowiedzialności karnej lub cywilnej. Niekiedy zdarzają się sytuacje, kiedy dochodzi do odpowiedzialności dyscyplinarnej, mającej miejsce, wtedy kiedy naruszeniu praw autorskich, dopuszcza się pracownik naukowy.
Przez odpowiedzialność cywilną rozumie się roszczenia twórcy do zaniechania godzącego w jego imię działań. Właścicielowi praw autorskich przysługuje również prawo do roszczenia o przywrócenie stanu poprzedniego, czyli innymi słowy, do usunięcia przez winowajcę skutków jego działań i naruszeń. Przeważnie wygląda to w ten sposób, że osoba uznana za winną naruszenia praw autorskich musi złożyć publiczne oświadczenie, w którym przyznaje się do popełnienia zarzucanego czynu. Właściciel praw autorskich może również domagać się swoistego zadośćuczynienia lub zasądzenia wypłaty określonej sumy pieniężnej.
Odpowiedzialność karna za naruszenie praw autorskich to już znacznie poważniejsza sprawa. Jest to już przestępstwo, za które uznaje się m.in.:
- plagiat,
- przywłaszczenie sobie autorstwa danego dzieła,
- brak informacji o autorze,
- publiczne zniekształcanie utworu,
- uniemożliwianie lub utrudnianie korzystania z danego dzieła,
- rozpowszechnianie utworu niezgodnie z jego przeznaczeniem.
Za powyższe przewinienia grozi kara grzywny lub pozbawienia wolności nawet do 5 lat, w zależności od skali i rozmiarów poczynionych naruszeń.
Dlaczego warto czytać?
Czytanie książek: doskonałe lekarstwo na stres (holistic.news)
Bibliografia:
Co to jest prawo autorskie? Gdzie znajduje zastosowanie? - Konstytucje.pl
Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich - Polska Izba Książki (pik.org.pl)